Wolkenherkenning: bij deze wolken is het alle hens aan dek

Wolken komen voor in allerlei vormen en maten. Voor festivals en andere evenemten zijn de meeste wolken niet bedreigend voor het doorgaan van het evenement, maar de wolken die in dit stuk aanbod komen boezemen wel enige angst in.

In deel 1 en deel 2 van wolkenherkenning hebben we al veel wolkensoorten behandeld; van een dik pakket bewolking waaruit gestaag regen valt tot de cumulonimbuswolk waar menig festivalorganisator angst voor zal hebben. In dit deel zullen we de cumulonimbus nog wat verder uitlichten en tegelijkertijd behandelen we nog veel meer onheilspellende wolkenluchten die vaak voorkomen in een onstabiele atmosfeer. Je merkt het vaak in de zomer als het erg benauwd is. Er is veel vocht aanwezig in de atmosfeer en vaak ligt de temperatuur op een zomers of tropisch niveau. De atmosfeer bereid zich voor op een explosieve middag en avond.Alle wolkensoorten in een eenvoudig overzicht.

Onweersverklikkers

In dit artikel gaan we niet zozeer in op onweer, maar uiteraard wel op de bewolking die voorkomt bij onweer. Vaak kun je al in de ochtend aan de lucht zien dat er 'onweer in de lucht zit'. Bepaalde wolken 'verklikken' als het ware al dat de ingrediënten voor heftig onweer aanwezig zijn. We noemen ze ook onweersverklikkers, oftewel altocumulus castellanus. Als je deel 1 en 2 hebt gelezen dan weet je wat altocumulus betekent, castellanus betekent eigenlijk kantelenvormig of torenvorming. In feite zijn het dus gestapelde kastelenachtige wolken die op middelbaar niveau voorkomen. Ze geven aan dat de lucht onstabiel is en dat er gedurende de dag onweersbuien zouden kunnen ontstaan. Een teken om het weer gedurende de dag goed in de gaten te houden. Over onweer en onweersbuien is in dit stuk overigens meer te lezen.

Onweersverklikkers zien er vaak uit als kastelen. Zie je dit in de lucht dan is er een aannemelijke kans op onweer vandaag. Foto van Ben Saanen.

Noodweer op komst

Als de dag eenmaal gevorderd is en er geleidelijk stapelwolken doorgroeien naar het buienstadium is het zaak om echt goed het weer in de gaten te houden en geregeld contact te hebben met de weerkamer. De meteorologen monitoren continue de buienvorming en wat er eventueel nog aan kan komen. De cumulonimbus is in deel 2 al uitgebreid besproken. Hieronder volgen nog een aantal indrukwekkende afbeeldingen van een cumulonimbus. Zie je dit in de omgeving dan kan je het beste het noodplan raadplegen en kijken hoe snel er bijvoorbeeld geëvacueerd kan worden. 

Zware onweersbuien leveren vaak 'prachtige' cumulonimbus wolken op. Zie je dit dan is het zaak goed op te letten. Foto boven is van Wouter van Bernebeek, onder is van Ton Wesselius.

Naast de cumulonimbus kunnen er nog veel heftigere wolken voorkomen die angst in boezemen maar in Nederland niet zo heel vaak voorkomen. Een belangrijke om te noemen is de shelfcloud. Deze kan in combinatie met een cumulonimbus voorkomen. Vaak is het de voorkant van een heftige onweersbui waar noodweer bij komt kijken; veel regen, hagel, zware windstoten. Een shelf rolt als het ware voor de bui uit en kleurt vaak groen en grijs. Een shelfcloud is zwaar noodweer wat je niet op een festivalterrein wil zien afkomen. Dat kan dezelfde taferelen opleveren als bij Pukkelpop een aantal jaren geleden. De wolk wordt ook wel de cumulonimbus arcus wolk genoemd.

Zeer dreigend als je dit op je af ziet komen. Foto van Wouter van Bernebeek.

Een andere wolk die dreigend kan zijn is de rolwolk. Deze moet niet verward worden met de shelflcloud, al kunnen ze allebei zwaar noodweer geven. De rolwolk is niet te koppelen aan een cumulonimbus maar de shelfcloud wel. De rolwolk ontstaat juist doordat koudere lucht naar het aardoppervlak zakt en vervolgens de warme lucht als het ware vooruit duwt. De rolwolk staat bekend om zeer zware windstoten (valwinden) en zijn levensgevaarlijk voor festivals en evenementen met grote tenten. De rolwolk is wel zeldzamer dan de shelfcloud.

Boven een vliegveld wil je dit soort luchten ook niet zien, laat staan boven een festivalterrein. Foto van Dion Verkoelen.

Golvende wolken en uiers

Na een serie onweersbuien kan je ook 'bubbelwolken' waarnemen in de lucht. De lucht is heel erg onrustig en wolken bewegen woest en chaotisch in het rond. Wat wel duidelijk is, is de golvende structuren in de wolken. Deze bubbelwolken, of ook altostratus undulatus asperitas kunnen zeer fotogeniek zijn. Ze zien er vaak onheilspellend uit, maar komen vaak voor als het echte noodweer al voorbij is. Dit is echter geen garantie, want er kunnen ook gemakkelijk weer buien achteraan gevormd worden. De 'bubbelwolken' ontstaan wel alleen als de lucht onstabiel is en er veel beweging in de lucht zit dus het blijft zaak de lucht goed te monitoren. Het is echter minder dreigend dan een cumulonimbus of een shelfcloud die op je af komt.

Woeste luchten na een dag met onweersbuien. Foto van Dragana Roelofs.

Wat ook nog hele fraaie wolkenluchten opleveren zijn de mammatus wolken. Ze zijn heel erg herkenbaar, het zijn net ballen of buidels die uit de wolk hangen. Mammatus betekent 'uier' of 'borst'. Ze komen namelijk vooral voor aan de achterzijde van een cumulonimbus bui. Aan de onderkant van het aambeeld zijn ze dan goed zichtbaar. De bollen kunnen best groot zijn, wel 1 tot 3 km in doorsnee. Ze ontstaan doordat ijskristallen en sneeuwvlokken uit het aambeeld naar beneden vallen. Door verdamping in de droge en warmere lucht eronder wordt de lucht koeler en zwaarder. De luchtbellen zijn zwaarder waardoor ze uitzakken en zichtbaar worden.

Schitterende mammatuswolken, vastgelegd door Wouter van Bernebeek.

Meer over weerbewaking

Wil je meer weten over het nut van weerbewaking voor jou als organisator van een evenement?