Onweer, ook wel een onweersbui genoemd, is een weerkundig verschijnsel dat overal ter wereld kan voorkomen. Wat onweer onderscheidt van gewone regenbuien, is dat er in de onweerswolk elektrische ontladingen plaatsvinden. Deze ontladingen zien wij als bliksemflitsen, gevolgd door het geluid van de donder die door de bliksem wordt veroorzaakt.
Hoe ontstaat bliksem?
In een grote onweerswolk heersen vaak sterke verticale luchtstromen, die snelheden kunnen bereiken van meer dan 100 kilometer per uur, zowel omhoog als omlaag. In deze luchtstromen zweven allerlei deeltjes zoals waterdruppels, ijskristallen en kleine ijsbolletjes die we ‘graupel’ noemen. Door de krachtige bewegingen botsen deze deeltjes voortdurend tegen elkaar. Bij elke botsing ontstaat een beetje statische elektriciteit, waardoor langzaam maar zeker een groot spanningsverschil binnen de wolk wordt opgebouwd. Zodra dit verschil groot genoeg is, ontlaadt het zich in de vorm van bliksem, gevolgd door het geluid van de donder.
Ongeveer 80% van alle bliksemontladingen vindt plaats binnen de onweerswolk zelf. Soms springt de ontlading van de ene naar een andere wolk; dit heet een wolk-wolk-ontlading. Andere keren slaat de bliksem van de wolk naar de aarde, wat we een wolk-grond-ontlading noemen. Omgekeerd kan ook: een ontlading vanuit de grond richting de wolk. Vooral de ontladingen tussen wolk en aarde worden aangeduid als blikseminslagen.
Tijdens zo’n ontlading kunnen spanningen ontstaan die oplopen tot wel 100 miljoen volt. Hoe krachtig de stroom is, hangt af van de hoeveelheid elektrische energie, uitgedrukt in ampère. Een gemiddelde bliksemontlading heeft een stroomsterkte van zo’n 60.000 ampère, maar er zijn uitschieters die boven de 300.000 ampère uitkomen. Zulke krachtige ontladingen veroorzaken vaak brand of schade.
Donder en afstand inschatten
Bij een bliksemflits komt een enorme hoeveelheid energie vrij. Een deel hiervan wordt zichtbaar als licht, terwijl een ander deel de lucht rondom het bliksemkanaal in een fractie van een seconde tot wel 30.000 graden Celsius verhit. Deze plotselinge verhitting zorgt ervoor dat de lucht explosief uitzet, wat een schokgolf veroorzaakt die wij als donder horen.
Die donder is handig om te bepalen hoe ver de bliksem van je evenementenlocatie is verwijderd. Geluid beweegt met ongeveer 330 meter per seconde door de lucht. Dat betekent dat elke 3 seconden een afstand van ongeveer 1 kilometer wordt afgelegd. Door na een bliksemflits te tellen hoeveel seconden er verstrijken tot je de donder hoort, kun je de afstand inschatten: deel het aantal seconden door drie. Hoor je de donder 6 seconden na de flits, dan was de bliksem ongeveer 2 kilometer verderop. Hoor je hem al na 1 seconde, dan was de ontlading op ruim 300 meter afstand.
Onweer in Limburg. Foto: Wouter van Bernebeek
Fabels over onweer
-
Bliksem slaat nooit twee keer op dezelfde plek in.
Een bliksem kan juist wel meerdere keren op dezelfde plek inslaan, vooral in hoge gebouwen of masten.
-
Je bent veilig als je onder een boom schuilt tijdens onweer.
Onder een boom schuilen tijdens onweer is heel gevaarlijk, omdat bomen hoge punten zijn. Bovendien kan de ontlading via de boom naar jou overslaan.
-
Bliksem zoekt altijd het hoogste punt op.
Dit is niet helemaal waar. Hoogte speelt wel een rol, maar bliksem kiest niet per se het allerhoogste object. Het pad van de ontlading hangt af van allerlei factoren zoals bijvoorbeeld de geleidbaarheid van de lucht.
-
Zonder regen is er geen risico op een blikseminslag.
Bliksem kan kilometers voor of achter een bui inslaan, zelfs als het op jouw plek nog droog is. -
Je moet plat op de grond gaan liggen als er bliksem is.
Juist niet doen! Dit vergroot de kans om stroom via de grond te ontvangen. Je kunt beter gehurkt gaan zitten, met je voeten tegen elkaar en zo klein mogelijk maken. De meest veilige plek tijdens onweer zijn gebouwen of auto's.
Hoewel bliksem een zeer groot gevaar kan vormen kunnen zware onweersbuien ook gepaard gaan met windstoten, veel regen en hagel. In dit artikel lees je meer hierover.
Meer over weerbewaking
Wil je meer weten over wat Infoplaza voor jou als organisator van een evenement kan betekenen? Onze meteorologen weten precies in wat voor weersituatie we op dat moment zitten en kunnen alle ins en outs vertellen over het verdere verloop en wat dat voor gevolgen kan hebben voor jouw evenemententerrein. Dus schroom niet om te bellen voor weerbewaking. Wij zijn er om het evenement zo veilig mogelijk te laten verlopen en bewaken 24/7 het weer in jullie omgeving.
