In dit deel van wolkenherkenning duiken we meer op de convectieve variant van bewolking. De bewolking waar organisatoren van evenementen de meeste angst voor hebben. Dan hebben we het onder andere over de cumulonimbus: de onweerswolk. Voordat het een onweerswolk is, kan je aan de lucht al zien dat het onstabiel is en dat er onweer aan kan komen. Laten we er wat dieper in duiken.
Stapelwolken
In het deel 'wolkenherkenning: hoe herken je een warmtefront en wat betekent dit voor een evenement?' is al de wolkenclassificatie ter sprake gekomen en daarin ging het vooral over de gelaagde bewolking met als herkenbare naam 'stratus'. In dit deel leggen we meer de focus op de convectieve variant, wolken die vaak verticaal de hoogte in kunnen groeien, als het ware kunnen 'stapelen' en het woord 'cumulus' in hun naam hebben zitten. Cumulus zelf betekent stapelwolk en deze zijn vaak nog erg onschuldig. Als je cumuluswolken in de lucht ziet zoals in onderstaande plaatjes dan kan er vanuit gaan dat er geen onweersbuien je terrein zullen naderen. Ze worden in de volksmond ook wel schapenwolken genoemd.
Alle wolkensoorten in een eenvoudig overzicht.
De cumuluswolken ontstaan vaak tegen het einde van de ochtend of in de middag. Vroeg op de dag is het nog fris, maar als het land verder opwarmt door de zon zal warmere lucht (is lichter) gaan stijgen. Hoe hoger de lucht komt, hoe kouder en op een gegeven moment gaat de lucht condenseren en dat zien we dan als de wolken.
In bovenstaande afbeeldingen zijn mooie cumuluswolken te zien. Vriendelijke stapelwolken die vooral geen gevaar opleveren en ook wel mooiweerwolken worden genoemd. Foto's van Ronald Watchman (boven) en Regina Vastenhout (onder).
Laag, middelbaar en hoog
Cumuluswolken kunnen zich over de gehele luchtkolom vormen, dus zowel laag, middelbaar als hoog en ze kunnen ook meerdere lagen bestrijken. Dan kunnen ze echt gevaarlijk gaan worden, maar daar zometeen meer over. In alle lagen, zoals deze hier beschreven staan, komen de opbollende wolken voor.
Als er cumulusbewolking voorkomt in de lage delen van de atmosfeer spreken we van stratocumulus. Bij stratocumulus zie je vaak dat zich heel veel cumulusbewolking vormt en dan uitsmeert over de hele lucht waardoor de zon bijna helemaal verscholen is. Dat komt omdat de wolken als het ware hun hoofd stoten tegen een inversie. Een inversie is een luchtlaag waarbij de temperatuur juist stijgt met de hoogte. Wolken kunnen dan niet verder doorgroeien en stoten hun hoofd. Ze spreiden zich dan uit naar de zijkant en dan spreken we van stratocumulus, want je ziet nog wel de opbollende structuur (anders zou het stratus heten). Voor een festivalterrein zijn ze onschuldig. Alleen als het hele dikke stratocumulus bewolking is dan kan er nog weleens een spatje regen vallen, maar daar blijft het vaak bij.
Stratocumulus bewolking bedekt bijna de hele lucht, waardoor de zon het moeilijk heeft. Foto van Gieny Westra.
Cumulusbewolking komt ook voor in de middelbare en hoge bewolking. Bevinden de cumuluswolken zich op middelbare hoogte dan spreken we van altocumulus. Deze komen dan voor tussen de 2 en 6 kilometer. Ook komen ze weleens voor op grotere hoogte (tussen de 8 en 15 kilometer) en dan spreken we van cirrocumulus. Zowel altocumulus als cirrocumulus is geheel onschuldig en geeft vaak juist mooie wolkenstructuren die zich lenen voor een foto.
Altocumulus ziet er vaak uit als een ribbelstructuur en is het turen naar de lucht waard. Foto van Johan Klos.
Cirrocumulus zit nog veel hoger en kan tijdens een zonsondergang of -opkomst schitterende foto's opleveren. Foto van Henk Luntz.
De cumulonimbus
Wolken die verticaal groeien, zoals de cumuluswolken, kunnen door alle drie de lagen doorgroeien. De kleinste cumuluswolken noemen we wel de cumulus humilis (die hebben we hierboven gezien). Die zijn klein en vriendelijk. Als de cumuluswolken nog net wat groter worden en wat meer uitstulpingen hebben aan de bovenkant dan noemen we dat de cumulus mediocris. Je kunt ze vaak ook herkennen als zich van die wolkenstraten vormen.
Er vormen zich mooie wolkenstraten, waarbij de cumulus wolken al wat groter zijn. Dit noemen we dan ook de cumulus mediocris (foto van Jan Smith).
Als de cumulusbewolking van de lage wolkenlaag weet door te groeien naar de middelbare laag dan zijn ze al een stuk forser en krijgen ze langzaam de vorm van een buienwolk. We noemen deze wolken ook wel de cumulus congestus oftewel de Nederlandse bloemkoolwolken. Normaal gesproken zijn ze nog niet groot genoeg om een bui te produceren, maar in dit stadium is dat slechts een kwestie van tijd. Als je deze wolken in de buurt van je festivalterrein spot dan is het toch zaak om de situatie scherp in de gaten te houden en langzaam al eens contact te zoeken met de meteoroloog. Een bui is niet meer ver weg!
De cumulus congestus, oftewel de bloemkoolwolk begint zich al aardig te vormen naar een buienwolk en dat brengt ons bij het laatste stadium.... (foto van Gieny Westra).
Uiteindelijk kan een cumulus congestus uitgroeien tot zijn volwassen broer: de cumulonimbus. De cumulonimbus noemen we ook wel de moeder aller wolken. Hij kan doorgroeien tot in alle wolkenlagen en kan zo wel meer dan 10 kilometer hoog worden. Het weer rondom en in een cumulonimbus kan zeer gevaarlijk zijn en is ook erg onvoorspelbaar. Als je deze grote jongen in de buurt ziet dan is het zaak om actie te ondernemen.
Een cumulonimbuswolk kan veel regen achterlaten, er kunnen zeer zware windstoten voorkomen en er kan grootschalige onweer bij zitten. Meer over zware onweersbuien is hier te lezen. Nu is niet elke cumulonimbus even zwaar en dat ligt ook aan de weersituatie zelf, maar dat je bij het zien van deze wolk alert moet zijn en direct actie moet kunnen ondernemen is een zekerheid.
Wat je ook vaak bij een cumulonimbus ziet is een aambeeld. De cumulonimbus groeit zo ver door dat hij op een gegeven moment aan de top van de atmosfeer is gekomen waarin hij kan groeien. Dan stoot de wolk als het ware zijn hoofd en spreidt zich dan uit naar de zijkant. Dat noemen we dan het aambeeld.
Van een afstand is een cumulonimbus wolk een prachtige verschijning, maar als je er onder loopt dan kan het weleens noodweer zijn. Foto van Jan van Spijker.
Bij een cumulonimbus wolk zie je vaak een aambeeld. De wolk kan niet verder doorgroeien en verplaatst vervolgens horizontaal naar de zijkant. Foto van Anne-Marie van Iersel.
Meer over weerbewaking
Wil je meer weten over het nut van weerbewaking voor jou als organisator van een evenement? De meteorologen van Infoplaza weten precies in wat voor weersituatie we op dat moment zitten en kunnen alle ins en outs vertellen over het verdere verloop en wat dat voor gevolgen kan hebben voor jouw evenemententerrein. Dus schroom niet om te bellen voor weerbewaking. Wij zitten er om het evenement zo veilig mogelijk te laten verlopen en bewaken 24/7 het weer in jullie omgeving.
